O Capón
HISTORIA DO CAPÓN
Introducción sobre os galos:
A data de domesticación do galo descoñécese. Se sabe que todas as razas de galos que hai hoxe proceden dun, o Galo de Bankiva, procedente do sudeste asiático. Podía terse producido no ano 3.200 a.C., pero parece ser que ocorreu na India 2.000 anos a.C. Había galos domésticos en China no 1.400 a.C. e chegaron ó sur de Europa uns 700 anos a.C. A evidencia de restos arqueolóxicos tales como cerámicas, figuriñas, moedas e mosaicos suxiren que estas aves se gardaban con fines relixiosos e para sacrificios, aínda que tamén se usaban para pelexas de galos. Máis tarde foron valoradas pola súa capacidade para poñer ovos; segundo Aristófanes, cada ateniense, incluso os máis pobres, coidaban galiñas para ter ovos. Parece ser que foron os gregos os que inventaron o capón ou galo castrado, para cebalo, pero a alimentación a base de polos non se desenvolveu economicamente ata o século XIX.
En civilizacións primitivas, os galos eran símbolos mitolóxicos pola súa capacidade de establecer unha organización xerárquica. As galiñas eran un símbolo de fecundidade, pola súa facultade de poñer ovos. Por outra banda, os galos eran símbolo de erotismo e saúde, polo seu característico e peculiar cortexo.
O capón:
A palabra capón deriva do grego kapón e o dicionario de lingua española defíneo como: «hombre o animal castrado, pollo que se castra cuando es pequeño y se ceba para comerlo, al capón de leche y al cebado en caponera.»
A tradición do capón é antiquísima, aínda que por diversas causas, hai xeracións de consumidores e de avicultores que non a coñeceron. Os amantes da gastronomía da antigüidade, xa coñecían as características da carne de capón, segundo se desprende da que parece ser a máis remota mención deste, a que figura no Pentateuco, o máis vello texto da colección bíblica que se coñece. E Aristóteles, gran pensador, filósofo e estudioso das ciencias naturais, xa escribía na súa Historia Animalum sobre a arte da preparación do capón e a exquisitez da súa carne.
Temos referencias históricas ó capón en libros como El libro de Buen Amor de Juan Ruíz, Arcipreste de Hita (século XIV); El ingenioso hidalgo don Quijote de la Mancha de Miguel de Cervantes, (ano 1615); La historia del Buscón llamado don Pablos de Francisco de Quevedo… Na literatura galega tamén podemos atopar referencias, así temos El Eco de Vilalba de Manuel Mato Vizoso, 1908; Cocina Gallega de Álvaro Cunqueiro, 1987… por citar os máis importantes.
En tempos pasados o capón era moeda de curso legal. O seu uso máis estendido era o de pago de favores. Na actualidade aínda é posible atopar zonas onde o pago de rendas con capóns segue vivo.
A lexislación comunitaria dinos que se entende por capón: polo macho castrado cirurxicamente antes de ter acadado a madurez sexual e sacrificado a unha idade mínima de 150 días; unha vez castrados, os capóns deberán pasar un período mínimo de engorde de 77 días� (Regulamento CE nº 1000/96 da comisión do 4 de xuño). Segundo esta definición, todo exemplar que se queira etiquetar baixo a denominación de capón ten que pasar por unha castración cirúrxica e exclusivamente polos métodos autorizados polo órgano de control. Para este punto designarase un persoal autorizado e só el será quen poida levar a cabo a castración dos exemplares que se etiqueten baixo o nome de Capón de Vilalba.
O Capón de Vilalba ten fama e renome dentro e fóra de Galicia, sobre todo Madrid, Barcelona, Bilbao e incluso viaxa a Alemaña, Bélxica, Francia, Reino Unido,…
As referencias históricas remontan a existencia da Feira do Capón case ós 200 anos de antigüidade, xa que nos libros do concello aparecen anotacións do ano 1835
TODO SOBRE O CAPÓN
PROCESO DE CRÍA ARTESANAL DO CAPÓN DE VILALBA
Todo comeza coa selección en orixe dos mellores machos dispoñibles para crialos como capóns. Cando teñen entre 1-1,5 kg. de peso, que correspondería cunha idade de entre 45-60 días, son castrados cirurxicamente. Unha vez capados, déixanse repousar uns días na corte, sen saír ó campo, para que poidan recuperarse da operación e non se lles infecte a ferida. A castración e os días posteriores son un dos momentos máis críticos do proceso de cría, onde o manexo do xa capón é fundamental. Máis ou menos unha semana despois de castrarse, xa poden saír ó aire libre, e comezar o proceso de engorde.
Efectos da castración:
• Maiores incrementos de peso por mellor aproveitamento do alimento.
• Alongamento da plumaxe, sendo esta máis sedosa, brillante e espectacular.
• Desaparición da agresividade, polo que non haberá pelexas entre eles. Tamén desaparece o fervor sexual e o interese polas galiñas.
• As enerxías que normalmente gastarían en loitar, facer as beiras, protexer o territorio,… vese moi diminuída coa capadura, permitindo unha conversión alimentaria máis eficiente. Isto repercute nun mellor crecemento, acumulación de graxa e incremento da calidade da carne pola infiltración graxa nos músculos das aves, o que fai que a súa carne sexa máis tenra e de moito mellor sabor que a dun polo sen castrar da mesma idade.
Os capóns críanse ó aire libre, cunha alimentación natural a base de cereais. Teñen zonas de campo á súa disposición para que a súa crianza se leve a cabo da maneira máis natural. Nestes prados ten que haber matogueiras, árbores,… que dan sombra no verán. A cría ó aire libre, ademais de proporcionarlle ó animal alimento verde, darálles ás aves a posibilidade de buscar insectos, larvas,… actividade que non só é importante dende o punto de alimenticio, senón que se considera un anti-stress natural. Pola noite, os capóns recóllense nun lugar cerrado. Durante toda a crianza, tanto dentro da corte, coma fóra, no campo, teñen á súa disposición toda a comida (cereais) que desexen, así como auga de bebida. É importante que as aves teñan a posibilidade de facer exercicio físico, xa que favorece o desenvolvemento da musculatura, co que esta adquire máis coloración e, polo tanto, unha carne máis escura e apetecible.
O proceso de ceba é totalmente artesanal, o secreto da súa calidade está na súa coidada alimentación e manexo. A tradición marca que os capóns se encerren nas CAPOEIRAS o día de San Martiño (11 de novembro). As dimensións mínimas destas capoeiras individuais serán de 50cm x 50cm, e están feitas con materiais axeitados, que non afectan o benestar animal. Están dotadas de comedeiros e bebedoiros. Unha vez dentro, dáselles de comer unha pasta ou AMOADO feita con millo do país metida en auga fervendo. A isto tamén se lle pode engadir pataca ou castañas cocidas e xema de ovo. Estes ingredientes repercuten directamente na calidade final da carne do capón, así como tamén na cor da súa pel, que adquire unha tonalidade dourada.
O sacrificio e preparación do animal lévase a cabo na casa de cada criador, unha operación que se segue a realizar co máximo esmero e coidado. Require dunha grande experiencia e habilidade, xa que o máis mínimo fallo no proceso supón unha modificación na presentación final da ave e menor valor no mercado. Empézase collendo os animais das capoeiras en penumbra, con moito coidado e evitando movementos bruscos, e sacrifícanse. Despois desplúmanse, tendo coidado de non danar a pel ó facelo, xa que esta é moi delicada, sobre todo á altura do peito. Unha vez finalizado o desplume, procederase á evisceración, quitando todos os órganos do interior, así como a graxa abdominal. Esta graxa, separada das vísceras, emprégase como adorno final no capón, a chamada ENSUNLLA . O resto da ave non se usa, a excepción, ás veces, do fígado, corazón e boche para consumo familiar. Este eviscerado aumenta o tempo de conservación da canal. Despois lávase ben por dentro e por fóra, cunha dobre finalidade: limpar as canais e evitar que se resequen. Cando está ben limpo, realízase o RECUCHIDO , que non é outra cousa que un novo escaldado durante 5 minutos, con auga a 50 o C á que se lle pode engadir palla de avea, azafrán ou sal, segundo o caso, que intensifican a cor da pel ou axudan á conservación da canal.
Para rematar esta fase, efectúase un repaso ou inspección final, coa fin de comprobar que no interior non quede ningún resto (partes de pulmón ou outras vísceras) que poidan, máis tarde, estragar a canal.
Para a súa comercialización, o capón adórnase dun xeito moi tradicional. Colócase a ensunlla nas costas do animal e traese en cestas de vimbio ou madeira, recheas de palla. Todos os capóns se venden na feira anual do 21 de decembro, o día da FEIRA DO CAPÓN DE VILALBA.
GARANTÍA DE CALIDADE
Todo o proceso produtivo do Capón de Vilalba está supervisado polo veterinario da Asociación de Criadores. Este ten diferentes labores, que varían ó longo do ano.
Comeza por encargarse, a principios de ano, da inscrición do número de exemplares que quere cada criador. En 2004 houbo 90 criadores, con máis de 2.000 pitos censados. A Asociación vén impartindo cursiños de castración destinados ós criadores. Estes tiveron un éxito considerable, polo que nesta última campaña foron case a metade os criadores que caparon na casa, cuns resultados máis que aceptables (a porcentaxe de baixas foi mínima).
Debemos lembrar que segundo a lexislación europea, só se pode vender baixo a etiqueta de capón , ó polo castrado cirurxicamente, antes de acadar a súa madurez sexual e sacrificado a unha idade mínima de 150 días; unha vez castrados, os capóns deberán pasar por un período mínimo de engorde de 77 días (Regulamento CEE nº 1538/91). Polo tanto, e a diferencia de antes, esta acción resulta hoxe en día imprescindible.
Cara maio ou xuño, comezan as castracións. Os pitos deben ser todos da mesma raza: unha Label de variedade semipesada. As características deste tipo de ave fan que sexa a máis axeitada para esta de produción. Son animais de crecemento lento, dando canais nas que as peitugas e os zancos son redondeados, moi estéticos. Tamén é mellor o rendemento da canal e a proporción carne/ósos é máis favorable.
Entre xullo e agosto, faise a comprobación das castracións, principalmente dos que caparon na casa. Estes deben gardar os testículos extirpados nun bote con alcohol. Así, poderase comprobar que os animais que teñen son verdadeiros capóns. Tamén se procede ó anelado de todas as aves castradas. Este sistema de identificación consiste na colocación dun anel numerado e co selo da Asociación de Criadores. Isto faise por varios motivos:
• Trazabilidade : este sistema permite identificar cada capón co seu criador, o que é unha garantía para o consumidor de cara a posibles reclamacións (control dende a orixe).
• Evitar fraudes: o día da Feira só entrarán ó recinto os animais que veñan co anel posto, evitando así a picaresca.
O mesmo día do anelado, entrégaselle ó criador unha tarxeta. Nesta aparecen os datos que identifican o (nome, dirección, teléfono,…), o número de capóns anelados e os números destes aneis.
En setembro continúan as visitas ás granxas, desta vez como controis de rutina (ver como vai todo, asesorar nalgún tema, se existen baixas,…). Tamén se inician os controis de peso nalgunha das explotacións previamente seleccionadas. Con isto, logramos acumular datos que nos sirvan de referencia de cara a futuros estudos, como pasou co proxecto de I+D que actualmente leva a cabo esta Asociación, en colaboración coa Universidade de Santiago de Compostela. Ademais serve para extrapolar os datos ó resto dos animais, conseguindo unha media de toda a produción anual.
O día do sacrificio (un día antes da feira), realízase un control veterinario dos locais de matanza, comprobando que se cumpran unhas normas básicas de hixiene, limpeza e desinfección. Tamén se vai facendo unha primeira inspección dos animais, que teñan boa cor, e estean ben desplumados e arranxados. Este día faise o último control de peso, non só nas granxas seleccionadas, senón tamén noutras, para que a media que nos saia sexa máis representativa. Pésanse as canais (desplumadas e sen órganos internos), que para entrar na Feira, deben ter un peso mínimo de 3,5 kg, aínda que case todas superan os 4,5 kg.
Sobre as 9:00 da mañá, péchase a porta de acceso ós criadores. Empeza entón a derradeira inspección visual dos animais, comprobando que todos teñen os aneis numerados, e fixándose en todos os exemplares con vistas á concesión dos premios á mellor cesta e mellor par, xa que unha das tarefas do veterinario é a de participar como xurado. Persoal do Concello comeza tamén a colocar as chapas e bandas distintivas.
Ás 10:00 da mañá, ábrense as portas para unha clientela desexosa de entrar e poder levar algún exemplar do tan afamado Capón de Vilalba.
A CASTRACIÓN
A práctica da castración coñécese desde tempos antigos. Parece que os primeiros en practicala foron os chinos e atopamos referencias na Biblia que se remontan ó ano 1.250 a.C (LEV. 22,24,25).
Co transcorrer dos séculos, a castración de poliños pasou por diferentes facetas pero, de entre as máis recentes �séculos XVIII, XIX e parte do XX- unhas fixeron que caese a produción de capóns entre os avicultores, e outras o seu consumo nas sociedades adiñeiradas.
Primeiro, por un procedemento nada respectuoso co animal: extirpar a dedo �e a cegas- os testículos do macho, a través dun furado practicado no abdome, co resultado frecuente de gran número de baixas. Esta técnica era usada nos anos 50 no noso país polos capadores que ían polas casas dos pobos.
Despois, coa chamada esterilización química, implantando hormonas femininas sintéticas, que neutralizan as hormonas sexuais masculinas. Co tempo, coñeceuse que á parte da posibilidade de feminizar ó home por un consumo continuado destas aves tratadas, debían considerarse coma substancias potencialmente canceríxenas. Isto propiciou a prohibición do seu uso en moitos países, incluído, por suposto, España.
Así, o único método de castración autorizado nos países da U.E. é o cirúrxico que, desenvolvido polo francés G.C. Morin, foi divulgado en España polo profesor Salvador Castelló, fundador da Real Escuela de Avicultura a comezos do século XX. Diferentes disposicións públicas e de organizacións avícolas (como a nosa Asociación), contemplan e regulan a castración cirúrxica nas aves.
Nalgunhas rexións de Francia e Italia, particularmente no caso de operacións de castración de millares de aves, nin sequera se cosen as feridas, tratando de aumentar así a velocidade de castración. Isto non é aconsellable polo grande número de baixas causadas por hernias intercostais e infeccións.
As gónadas dos polos están situadas no interior da cavidade abdominal, mentres que no resto dos machos das especies domésticas (ruminantes, équidos, cánidos, felinos…) se atopan no exterior.
Polo tanto, para chegar ós órganos xenitais, teremos que facer unha incisión na pel. Así, imos atopar unha serie de elementos anatómicos:
* Plumas : arríncanse ó comezo para despexar o campo operatorio.
* Ás : xusto debaixo de cada unha delas, practicarase a incisión co bisturí. Para que non molesten na operación, deben repregarse, cruzando unha sobre a outra no dorso da ave.
* Costelas e músculos intercostais : delimitan a caixa torácica. Nas aves son sete pares de costelas, que se articulan coas sete vertebras torácicas. A incisión realizarase entre a última e a penúltima costela de cada lado, apartando o músculo intercostal.
* Sacos aéreos : son dilatacións dos pulmóns, con paredes moi finas, case transparentes, membranosas, pouco vascularizadas, e moi adheridas ou unidas ás vísceras veciñas e ó peritoneo. Os pitos posúen nove sacos aéreos: dous cervicais, dous abdominais, un clavicular e catro torácicos, dous anteriores e dous posteriores. Estes últimos son os que hai que perforar para poder visualizar os testículos da ave.
* Testículos : son dous e de cor marela. Xa dixemos que están na cavidade abdominal, concretamente debaixo dos riles e paralelos á columna vertebral. Teñen forma oval e o seu tamaño depende esencialmente da actividade sexual, raza, idade do pito,… incluso da época do ano. Entreambos os testículos corren a cava e a arteria ilíaca, próximas á arteria renal. A lesión dalgún destes vasos durante o proceso operatorio é o resultante da maior parte das baixas.
Imos agora ver os diferentes pasos no proceso de castración. O método a empregar é a ablación testicular por incisión intercostal . O momento ideal para realizar a castración ímolo definir en función do peso do animal, máis que en función da idade, xa que o peso vivo leva asociado un certo desenvolvimento corporal: máis ou menos masa muscular, diferente desenvolvimento testicular, distinta flexibilidade das costelas… Polo tanto, e aínda que a castración poida practicarse moi precozmente, cun peso do polo duns 400-500 g; o normal é que se faga de forma precoz, cando a ave ten entre 1 e 1,5 kg de peso vivo (con 45-60 días de vida). Non se debería realizar a castración con moito máis peso corporal xa que hai unha serie de problemas relacionados co tamaño da ave: unha maior vascularización do testículo (sendo este máis grande), costelas máis duras, maior masa intestinal, maior dificultade para localizar as últimas costelas,…
Os polos que van sufrir o proceso de castración deben estar en perfecto estado de saúde e o proceso desenvolverase da seguinte maneira:
• Xaxún de alimentos sólidos, pero nunca de auga, durante dous días. O de que as aves non coman nada, ten como obxectivo atopar os intestinos baleiros e facilitar a visión do campo operatorio na extracción dos testículos. A falta da dixestión reduce tamén o ritmo cardíaco da ave, factor que diminúe os riscos da intervención. O xaxún rigoroso é fundamental para realizar unha correcta castración sen complicacións.
• Medicación preoperatoria: vitamina k 3 na auga de bebida durante dous ou tres días (nunha dose de 1 ou 2 g/litro de auga), como método preventivo das posibles hemorraxias que ocorran na castración. Cando se ten a práctica necesaria incluso podemos prescindir desta vitamina.
A mesa de operacións terá, polo menos 1 x 2 m . Nela colócanse os pupitres de castración (v. foto), que son táboas de madeira laminada de fácil limpeza e desinfección, duns 40 x 80 x 1,5 cm. , que levan nos extremos cabeceiros uns ganchos metálicos, onde van suxeitas as cordas para amarrar as ás e as patas. En cada mesa podemos colocar tres ou catro pupitres de castración, xa que esta se realiza normalmente en �roda�, é dicir, póñense polos en todos os pupitres de castración de cada mesa, de modo que os operarios van pasando por cada un deles executando as operacións oportunas: primeiro, o axudante coloca o pito no pupitre e corta as plumas da zona de incisión; logo pasa o castrador e a continuación o axudante de novo que sutura, cortas cristas e barbelas, desinfecta e coloca outro polo para a castración. Para gardar as aves é máis recomendable o uso de gaiolas de plástico, por ser máis fáciles de limpar e desinfectar.
Local de castración:
En primeiro lugar, debemos dispoñer dun lugar axeitado, xa que non é aconsellable realizar as intervencións ó aire libre e baixo a acción da luz solar. O local debe estar ben ventilado, dispor de auga corrente e de luz eléctrica, e estará limpo e desinfectado previamente. O recomendable son locais temperados (18º C�20º C), ventilación suave, e en penumbra (para que os polos estean máis tranquilos). É preferible que se atope preto do galiñeiro.
Equipo cirúrxico:
O material cirúrxico básico componse de :
• Tesoiras curvas grandes: para recortar as plumas
• Tesoiras curvas máis curtas: para cortar cristas e barbelas.
• Bisturí con folla intercambiable do número 12.
• Separador ou fórceps.
• Polipotomo e cordas de aceiro finas.
• Espátula, pinzas, agullas curvas ( Kirschner ) para suturar, fío de algodón, xiringa para aplicar o antibiótico, antiséptico iodado.
Proceso operatorio:
• Preparación da ave
O primeiro é cruzar as ás do polo e colocalo no pupitre polo lado dereito, amarrando cunha corda as ás e con outra as patas; tensando o máximo posible para evitar movementos bruscos, que interfiran na castración e deriven en hemorraxias importantes. O seguinte paso é o desplume da zona operatoria
Non se vai usar anestesia xa que é unha operación curta e pouco agresiva que a penas lle causa dor ó animal.
• Incisión e visualización dos testículos
Tírase da pel que cobre a zona das últimas costelas cara a coxa da ave e co bisturí efectuarase un primeiro corte nela duns 2 cm. de lonxitude e na mesma dirección das costelas. Isto faise así porque é preferible que os dous cortes (o da pel e o das costelas), non coincidan ó volver a pel á súa posición normal, de xeito que esta sirva de envoltura á ferida interior.
Pode aparecer un pouco de sangue, pero non pasa nada. Co algodón limparase e pronto deixa de fluír.
Ó mover a pel cortada cara a coxa, veremos o músculo intercostal, dunha cor vermella escura ou violácea. Este non se debe lesionar, apartándoo co mesmo dedo índice ou coa espátula cara atrás, no momento de facer o corte entre as costelas.
De seguido, unha vez localizadas á vista �ás veces poden verse coma unha banda branca-, ou co dedo índice esquerdo, e coa axuda da unlla do capador, as dúas últimas costelas. Entre estas efectuarase un segundo corte, máis profundo pero de igual lonxitude que o anterior. A unlla do dedo índice, situada entreambas as dúas costelas, pode servir de guía ó bisturí.
A continuación, introducirase o separador no corte entre as costelas e accionarase para abrir o orificio, con coidado de non forzar demasiado e romper as costelas (lembrar aquí que a última costela non está soldada á quilla, só unida).
Baixo estas aparece unha membrana transparente (o peritoneo) que envolve e protexe a masa intestinal, que se resgará coa punta do bisturí.
Se o xaxún foi aplicado correctamente, os intestinos aparecerán repregados e o testículo do lado por onde se fixo a apertura será perfectamente visible (ás veces incluso os dous).
• Extirpación dos testículos
Colleremos o polipotomo (co lazo montado cun diámetro de 1-1,5cm.), inserindo o dedo polgar no seu anel superior e os dedos índice e medio nos dous aneis inferiores. Achegamos o lazo ó testículo, rodeámolo pola súa base e tiramos cara arriba dos dous aneis inferiores, estrangulando e seccionando os tecidos mesentéricos que o envolven, conseguindo que se desprenda. Retírase despois cunha pinza.
O testículo cae sobre os intestinos pero, se o perdemos entre eles, non pasa nada. Probablemente quedará enquistado nalgún dos seus tramos, sen maiores consecuencias. O importante é que se saque todo. Se queda algo, debe extirparse co mesmo polipotomo ou axudándose das pinzas.
• Sutura das feridas
Retírase o separador e coa agulla enfiada cósense as costelas con coidado de non coller músculo (para evitar coxeiras), mediante un dobre nó, de maneira que non queden aberturas nin ocos, e así cicatrice ben a ferida.
A continuación darase outro punto na pel, tamén polo centro do corte, e desinféctase cun produto iodado. Este fío, ademais de asegurarse cun par de nós, debe deixarse algo longo (ata 2 cm.), xa que comercialmente constitúe un selo de garantía de galo castrado. En Vilalba úsase fío de cor vermella.
Repítese o proceso polo outro lado da ave, para extraer o outro testículo, dando media volta ó animal polo eixe lonxitudinal que forman as ataduras ó pupitre.
• Corte de cristas e barbelas e aplicación de antibiótico
Recórtanse as cristas e as barbelas pola súa base coas tesoiras curvas e desinféctase cun produto iodado. A razón é que co tempo, estas se atrofian pola falta de hormonas, co que a ave adquire un aspecto enfermizo.
Como último, paso aplícase un antibiótico de amplo espectro por vía intramuscular, para evitar posibles infeccións postoperatorias.
Hixiene e coidados postoperatorios
A mesa de operacións e o instrumental deben limparse e desinfectarse con frecuencia, usando lixivias, deterxentes…, tamén as mans dos operarios, cos produtos axeitados. O local debe varrerse de plumas cada media xornada e en ausencia de aves. As aves castradas deben aloxarse noutros locais ben limpos e desinfectados, sempre con camas, comedeiros e bebedeiros limpos para reducir o risco de infeccións. Administraráselle unha dose de antibiótico na auga de bebida, incluso un complexo vitamínico.
Nas primeiras horas débeselles dar pouco alimento (o xaxún pódese prolongar durante doce horas tras a intervención, permitindo unicamente beber auga medicada) e ir aumentando progresivamente.
As 48 horas posteriores á castración son as máis críticas, xa que pode morrer o capón por unha infección, se non se medicou axeitadamente. Neste período as aves estarán silenciosas e moitas deitadas. Convén neste período que non teñan temperaturas extremas que lles provoquen stress .
Mortalidade operatoria:
Durante o proceso operatorio, considerando aves sans, ben preparadas e un operario experto, a mortalidade sitúase entre o 0,3% e o 1%. Esta porcentaxe pode variar dependendo de distintos factores: habilidade do castrador, estado sanitario das aves, raza ou estirpe (as razas pesadas son menos resistentes ó stress ), método de castración e cansazo do castrador.
Vantaxes e inconvenientes da castración por un só lado:
A principal vantaxe é que se simplifica a intervención, reducindo así as feridas, riscos, tempo empregado e o stress da ave. O principal inconveniente é a maior porcentaxe de rexeneración testicular, debida á maior inexactitude e dificultade na extracción do segundo testículo.
O problema da rexeneración testicular:
Ás dúas semanas aproximadamente, de ter feito a castración e con todas as feridas cicatrizadas, queda, como único sinal da intervención, o fío da sutura feita na pel, ademais da falta de crista e barbelas. As plumas arrincadas na zona de intervención, volven a repoñerse pouco a pouco. As aves castradas comezarán a presentar unha cor de cara pálida; a base da crista e das barbelas, xa recortadas e desprovistas de costras, irán tomando unha cor rosa clara.
Aproximadamente un mes despois da castración poderá empezar a comprobarse a efectividade da intervención. Pode ocorrer que, nunha certa porcentaxe dos polos capados, estes non presenten o aspecto antes descrito senón que, contrariamente ós demais, recuperen a cor vermella na crista e barbelas, e incluso co tempo estes capóns poden cantar. Isto significa que está acontecendo a rexeneración dun ou de ambos testículos.
Este fenómeno, que se produce sempre (dentro dunhas porcentaxes) e co que hai que contar, calquera que sexa o método de castración, pode ter distintas orixes:
• Unha incorrecta intervención debido á mala visibilidade do campo operatorio, insuficiente xaxún, exceso de velocidade de castración, hemorraxia profusa, castración incompleta, etc.
• Instrumental cirúrxico de castración. En función do tipo de pinza e do polipotomo que se empregue, a castración orixina diversos niveis de rexeneración.
• As deshidratacións preoperatorias provocan unha deshidratación dos testículos, dificultando a súa extirpación.
• A raza ou estirpe. As razas lixeiras rexeneran con menos frecuencia que as pesadas, debido á súa maior madurez sexual.
• A castración de ambos testículos polo mesmo lado aumenta a porcentaxe de rexenerados.
• A época do ano. Os polos castrados en inverno e primavera rexeneran máis, debido á influencia do fotoperíodo (maior ou menor cantidade de horas de luz solar que percibe a glándula pituitaria do animal).
• Outros factores
Efectos da castración:
A anulación da actividade hormonal que se produce ó extirpar os testículos provoca uns complexos cambios no metabolismo que van producir:
• Interrupción do crecemento dos ósos longos, sendo algo máis baixos que un polo sen castrar, tendo desta forma un aspecto máis redondeado.
• Incremento de peso, certo tempo despois de realizar a castración.
• Atrofia progresiva da crista, barbelas e orelliñas, tomando estes apéndices cor pálida, de aspecto rugoso e sen desenvolverse.
• Alongamento da plumaxe, tornándose máis sedosa, brillante e espectacular.
• Aspecto aguileño da cabeza ó estar sen crista nin barbelas, e coas plumas do pescozo máis longas.
• Supresión do canto, chegando soamente a emitir algún son saínte da gorxa similar en ocasións ó cacarexo das galiñas.
• Desaparición da agresividade, polo que non haberá pelexas entre eles (aínda que poida existir algunha liorta, será de escasa importancia). Tamén desaparece o fervor sexual e o interese polas galiñas.
• O cambio máis importante para nós é a infiltración graxa que se dá nas masas musculares. A enerxía que normalmente gastan en cortexar, pelexar e protexer o seu territorio vese grandemente diminuída coa castración, permitindo unha conversión alimenticia máis eficiente cara ó crecemento, acumulación de graxa e incremento da calidade da carne, é dicir, infíltrase na carne a cantidade de graxa ideal para facer esta máis tenra, e de moito mellor sabor que a dun galo sen castrar da mesma idade.
• En liñas xerais, os capóns adquiren características intermedias entre os galos e as galiñas.
• Preparación da ave
O primeiro é cruzar as ás do polo e colocalo no pupitre polo lado dereito, amarrando cunha corda as ás e con outra as patas; tensando o máximo posible para evitar movementos bruscos, que interfiran na castración e deriven en hemorraxias importantes. O seguinte paso é o desplume da zona operatoria
Non se vai usar anestesia xa que é unha operación curta e pouco agresiva que a penas lle causa dor ó animal.
• Incisión e visualización dos testículos
Tírase da pel que cobre a zona das últimas costelas cara a coxa da ave e co bisturí efectuarase un primeiro corte nela duns 2 cm. de lonxitude e na mesma dirección das costelas. Isto faise así porque é preferible que os dous cortes (o da pel e o das costelas), non coincidan ó volver a pel á súa posición normal, de xeito que esta sirva de envoltura á ferida interior.
Pode aparecer un pouco de sangue, pero non pasa nada. Co algodón limparase e pronto deixa de fluír.
Ó mover a pel cortada cara a coxa, veremos o músculo intercostal, dunha cor vermella escura ou violácea. Este non se debe lesionar, apartándoo co mesmo dedo índice ou coa espátula cara atrás, no momento de facer o corte entre as costelas.
De seguido, unha vez localizadas á vista �ás veces poden verse coma unha banda branca-, ou co dedo índice esquerdo, e coa axuda da unlla do capador, as dúas últimas costelas. Entre estas efectuarase un segundo corte, máis profundo pero de igual lonxitude que o anterior. A unlla do dedo índice, situada entreambas as dúas costelas, pode servir de guía ó bisturí.
A continuación, introducirase o separador no corte entre as costelas e accionarase para abrir o orificio, con coidado de non forzar demasiado e romper as costelas (lembrar aquí que a última costela non está soldada á quilla, só unida).
Baixo estas aparece unha membrana transparente (o peritoneo) que envolve e protexe a masa intestinal, que se resgará coa punta do bisturí.
Se o xaxún foi aplicado correctamente, os intestinos aparecerán repregados e o testículo do lado por onde se fixo a apertura será perfectamente visible (ás veces incluso os dous).
• Extirpación dos testículos
Colleremos o polipotomo (co lazo montado cun diámetro de 1-1,5cm.), inserindo o dedo polgar no seu anel superior e os dedos índice e medio nos dous aneis inferiores. Achegamos o lazo ó testículo, rodeámolo pola súa base e tiramos cara arriba dos dous aneis inferiores, estrangulando e seccionando os tecidos mesentéricos que o envolven, conseguindo que se desprenda. Retírase despois cunha pinza.
O testículo cae sobre os intestinos pero, se o perdemos entre eles, non pasa nada. Probablemente quedará enquistado nalgún dos seus tramos, sen maiores consecuencias. O importante é que se saque todo. Se queda algo, debe extirparse co mesmo polipotomo ou axudándose das pinzas.
• Sutura das feridas
Retírase o separador e coa agulla enfiada cósense as costelas con coidado de non coller músculo (para evitar coxeiras), mediante un dobre nó, de maneira que non queden aberturas nin ocos, e así cicatrice ben a ferida.
A continuación darase outro punto na pel, tamén polo centro do corte, e desinféctase cun produto iodado. Este fío, ademais de asegurarse cun par de nós, debe deixarse algo longo (ata 2 cm.), xa que comercialmente constitúe un selo de garantía de galo castrado. En Vilalba úsase fío de cor vermella.
Repítese o proceso polo outro lado da ave, para extraer o outro testículo, dando media volta ó animal polo eixe lonxitudinal que forman as ataduras ó pupitre.
• Corte de cristas e barbelas e aplicación de antibiótico
Recórtanse as cristas e as barbelas pola súa base coas tesoiras curvas e desinféctase cun produto iodado. A razón é que co tempo, estas se atrofian pola falta de hormonas, co que a ave adquire un aspecto enfermizo.
Como último, paso aplícase un antibiótico de amplo espectro por vía intramuscular, para evitar posibles infeccións postoperatorias.
Hixiene e coidados postoperatorios
A mesa de operacións e o instrumental deben limparse e desinfectarse con frecuencia, usando lixivias, deterxentes…, tamén as mans dos operarios, cos produtos axeitados. O local debe varrerse de plumas cada media xornada e en ausencia de aves. As aves castradas deben aloxarse noutros locais ben limpos e desinfectados, sempre con camas, comedeiros e bebedeiros limpos para reducir o risco de infeccións. Administraráselle unha dose de antibiótico na auga de bebida, incluso un complexo vitamínico.
Nas primeiras horas débeselles dar pouco alimento (o xaxún pódese prolongar durante doce horas tras a intervención, permitindo unicamente beber auga medicada) e ir aumentando progresivamente.
As 48 horas posteriores á castración son as máis críticas, xa que pode morrer o capón por unha infección, se non se medicou axeitadamente. Neste período as aves estarán silenciosas e moitas deitadas. Convén neste período que non teñan temperaturas extremas que lles provoquen stress .
Mortalidade operatoria:
Durante o proceso operatorio, considerando aves sans, ben preparadas e un operario experto, a mortalidade sitúase entre o 0,3% e o 1%. Esta porcentaxe pode variar dependendo de distintos factores: habilidade do castrador, estado sanitario das aves, raza ou estirpe (as razas pesadas son menos resistentes ó stress ), método de castración e cansazo do castrador.
Vantaxes e inconvenientes da castración por un só lado:
A principal vantaxe é que se simplifica a intervención, reducindo así as feridas, riscos, tempo empregado e o stress da ave. O principal inconveniente é a maior porcentaxe de rexeneración testicular, debida á maior inexactitude e dificultade na extracción do segundo testículo.
O problema da rexeneración testicular:
Ás dúas semanas aproximadamente, de ter feito a castración e con todas as feridas cicatrizadas, queda, como único sinal da intervención, o fío da sutura feita na pel, ademais da falta de crista e barbelas. As plumas arrincadas na zona de intervención, volven a repoñerse pouco a pouco. As aves castradas comezarán a presentar unha cor de cara pálida; a base da crista e das barbelas, xa recortadas e desprovistas de costras, irán tomando unha cor rosa clara.
Aproximadamente un mes despois da castración poderá empezar a comprobarse a efectividade da intervención. Pode ocorrer que, nunha certa porcentaxe dos polos capados, estes non presenten o aspecto antes descrito senón que, contrariamente ós demais, recuperen a cor vermella na crista e barbelas, e incluso co tempo estes capóns poden cantar. Isto significa que está acontecendo a rexeneración dun ou de ambos testículos.
Este fenómeno, que se produce sempre (dentro dunhas porcentaxes) e co que hai que contar, calquera que sexa o método de castración, pode ter distintas orixes:
• Unha incorrecta intervención debido á mala visibilidade do campo operatorio, insuficiente xaxún, exceso de velocidade de castración, hemorraxia profusa, castración incompleta, etc.
• Instrumental cirúrxico de castración. En función do tipo de pinza e do polipotomo que se empregue, a castración orixina diversos niveis de rexeneración.
• As deshidratacións preoperatorias provocan unha deshidratación dos testículos, dificultando a súa extirpación.
• A raza ou estirpe. As razas lixeiras rexeneran con menos frecuencia que as pesadas, debido á súa maior madurez sexual.
• A castración de ambos testículos polo mesmo lado aumenta a porcentaxe de rexenerados.
• A época do ano. Os polos castrados en inverno e primavera rexeneran máis, debido á influencia do fotoperíodo (maior ou menor cantidade de horas de luz solar que percibe a glándula pituitaria do animal).
• Outros factores
Efectos da castración:
A anulación da actividade hormonal que se produce ó extirpar os testículos provoca uns complexos cambios no metabolismo que van producir:
• Interrupción do crecemento dos ósos longos, sendo algo máis baixos que un polo sen castrar, tendo desta forma un aspecto máis redondeado.
• Incremento de peso, certo tempo despois de realizar a castración.
• Atrofia progresiva da crista, barbelas e orelliñas, tomando estes apéndices cor pálida, de aspecto rugoso e sen desenvolverse.
• Alongamento da plumaxe, tornándose máis sedosa, brillante e espectacular.
• Aspecto aguileño da cabeza ó estar sen crista nin barbelas, e coas plumas do pescozo máis longas.
• Supresión do canto, chegando soamente a emitir algún son saínte da gorxa similar en ocasións ó cacarexo das galiñas.
• Desaparición da agresividade, polo que non haberá pelexas entre eles (aínda que poida existir algunha liorta, será de escasa importancia). Tamén desaparece o fervor sexual e o interese polas galiñas.
• O cambio máis importante para nós é a infiltración graxa que se dá nas masas musculares. A enerxía que normalmente gastan en cortexar, pelexar e protexer o seu territorio vese grandemente diminuída coa castración, permitindo unha conversión alimenticia máis eficiente cara ó crecemento, acumulación de graxa e incremento da calidade da carne, é dicir, infíltrase na carne a cantidade de graxa ideal para facer esta máis tenra, e de moito mellor sabor que a dun galo sen castrar da mesma idade.
• En liñas xerais, os capóns adquiren características intermedias entre os galos e as galiñas.
A mesa de operacións e o instrumental deben limparse e desinfectarse con frecuencia, usando lixivias, deterxentes…, tamén as mans dos operarios, cos produtos axeitados. O local debe varrerse de plumas cada media xornada e en ausencia de aves. As aves castradas deben aloxarse noutros locais ben limpos e desinfectados, sempre con camas, comedeiros e bebedeiros limpos para reducir o risco de infeccións. Administraráselle unha dose de antibiótico na auga de bebida, incluso un complexo vitamínico.
Nas primeiras horas débeselles dar pouco alimento (o xaxún pódese prolongar durante doce horas tras a intervención, permitindo unicamente beber auga medicada) e ir aumentando progresivamente.
As 48 horas posteriores á castración son as máis críticas, xa que pode morrer o capón por unha infección, se non se medicou axeitadamente. Neste período as aves estarán silenciosas e moitas deitadas. Convén neste período que non teñan temperaturas extremas que lles provoquen stress .
Mortalidade operatoria:
Durante o proceso operatorio, considerando aves sans, ben preparadas e un operario experto, a mortalidade sitúase entre o 0,3% e o 1%. Esta porcentaxe pode variar dependendo de distintos factores: habilidade do castrador, estado sanitario das aves, raza ou estirpe (as razas pesadas son menos resistentes ó stress ), método de castración e cansazo do castrador.
Vantaxes e inconvenientes da castración por un só lado:
A principal vantaxe é que se simplifica a intervención, reducindo así as feridas, riscos, tempo empregado e o stress da ave. O principal inconveniente é a maior porcentaxe de rexeneración testicular, debida á maior inexactitude e dificultade na extracción do segundo testículo.
O problema da rexeneración testicular:
Ás dúas semanas aproximadamente, de ter feito a castración e con todas as feridas cicatrizadas, queda, como único sinal da intervención, o fío da sutura feita na pel, ademais da falta de crista e barbelas. As plumas arrincadas na zona de intervención, volven a repoñerse pouco a pouco. As aves castradas comezarán a presentar unha cor de cara pálida; a base da crista e das barbelas, xa recortadas e desprovistas de costras, irán tomando unha cor rosa clara.
Aproximadamente un mes despois da castración poderá empezar a comprobarse a efectividade da intervención. Pode ocorrer que, nunha certa porcentaxe dos polos capados, estes non presenten o aspecto antes descrito senón que, contrariamente ós demais, recuperen a cor vermella na crista e barbelas, e incluso co tempo estes capóns poden cantar. Isto significa que está acontecendo a rexeneración dun ou de ambos testículos.
Este fenómeno, que se produce sempre (dentro dunhas porcentaxes) e co que hai que contar, calquera que sexa o método de castración, pode ter distintas orixes:
• Unha incorrecta intervención debido á mala visibilidade do campo operatorio, insuficiente xaxún, exceso de velocidade de castración, hemorraxia profusa, castración incompleta, etc.
• Instrumental cirúrxico de castración. En función do tipo de pinza e do polipotomo que se empregue, a castración orixina diversos niveis de rexeneración.
• As deshidratacións preoperatorias provocan unha deshidratación dos testículos, dificultando a súa extirpación.
• A raza ou estirpe. As razas lixeiras rexeneran con menos frecuencia que as pesadas, debido á súa maior madurez sexual.
• A castración de ambos testículos polo mesmo lado aumenta a porcentaxe de rexenerados.
• A época do ano. Os polos castrados en inverno e primavera rexeneran máis, debido á influencia do fotoperíodo (maior ou menor cantidade de horas de luz solar que percibe a glándula pituitaria do animal).
• Outros factores
Efectos da castración:
A anulación da actividade hormonal que se produce ó extirpar os testículos provoca uns complexos cambios no metabolismo que van producir:
• Interrupción do crecemento dos ósos longos, sendo algo máis baixos que un polo sen castrar, tendo desta forma un aspecto máis redondeado.
• Incremento de peso, certo tempo despois de realizar a castración.
• Atrofia progresiva da crista, barbelas e orelliñas, tomando estes apéndices cor pálida, de aspecto rugoso e sen desenvolverse.
• Alongamento da plumaxe, tornándose máis sedosa, brillante e espectacular.
• Aspecto aguileño da cabeza ó estar sen crista nin barbelas, e coas plumas do pescozo máis longas.
• Supresión do canto, chegando soamente a emitir algún son saínte da gorxa similar en ocasións ó cacarexo das galiñas.
• Desaparición da agresividade, polo que non haberá pelexas entre eles (aínda que poida existir algunha liorta, será de escasa importancia). Tamén desaparece o fervor sexual e o interese polas galiñas.
• O cambio máis importante para nós é a infiltración graxa que se dá nas masas musculares. A enerxía que normalmente gastan en cortexar, pelexar e protexer o seu territorio vese grandemente diminuída coa castración, permitindo unha conversión alimenticia máis eficiente cara ó crecemento, acumulación de graxa e incremento da calidade da carne, é dicir, infíltrase na carne a cantidade de graxa ideal para facer esta máis tenra, e de moito mellor sabor que a dun galo sen castrar da mesma idade.
• En liñas xerais, os capóns adquiren características intermedias entre os galos e as galiñas.
Durante o proceso operatorio, considerando aves sans, ben preparadas e un operario experto, a mortalidade sitúase entre o 0,3% e o 1%. Esta porcentaxe pode variar dependendo de distintos factores: habilidade do castrador, estado sanitario das aves, raza ou estirpe (as razas pesadas son menos resistentes ó stress ), método de castración e cansazo do castrador.
Vantaxes e inconvenientes da castración por un só lado:
A principal vantaxe é que se simplifica a intervención, reducindo así as feridas, riscos, tempo empregado e o stress da ave. O principal inconveniente é a maior porcentaxe de rexeneración testicular, debida á maior inexactitude e dificultade na extracción do segundo testículo.
O problema da rexeneración testicular:
Ás dúas semanas aproximadamente, de ter feito a castración e con todas as feridas cicatrizadas, queda, como único sinal da intervención, o fío da sutura feita na pel, ademais da falta de crista e barbelas. As plumas arrincadas na zona de intervención, volven a repoñerse pouco a pouco. As aves castradas comezarán a presentar unha cor de cara pálida; a base da crista e das barbelas, xa recortadas e desprovistas de costras, irán tomando unha cor rosa clara.
Aproximadamente un mes despois da castración poderá empezar a comprobarse a efectividade da intervención. Pode ocorrer que, nunha certa porcentaxe dos polos capados, estes non presenten o aspecto antes descrito senón que, contrariamente ós demais, recuperen a cor vermella na crista e barbelas, e incluso co tempo estes capóns poden cantar. Isto significa que está acontecendo a rexeneración dun ou de ambos testículos.
Este fenómeno, que se produce sempre (dentro dunhas porcentaxes) e co que hai que contar, calquera que sexa o método de castración, pode ter distintas orixes:
• Unha incorrecta intervención debido á mala visibilidade do campo operatorio, insuficiente xaxún, exceso de velocidade de castración, hemorraxia profusa, castración incompleta, etc.
• Instrumental cirúrxico de castración. En función do tipo de pinza e do polipotomo que se empregue, a castración orixina diversos niveis de rexeneración.
• As deshidratacións preoperatorias provocan unha deshidratación dos testículos, dificultando a súa extirpación.
• A raza ou estirpe. As razas lixeiras rexeneran con menos frecuencia que as pesadas, debido á súa maior madurez sexual.
• A castración de ambos testículos polo mesmo lado aumenta a porcentaxe de rexenerados.
• A época do ano. Os polos castrados en inverno e primavera rexeneran máis, debido á influencia do fotoperíodo (maior ou menor cantidade de horas de luz solar que percibe a glándula pituitaria do animal).
• Outros factores
Efectos da castración:
A anulación da actividade hormonal que se produce ó extirpar os testículos provoca uns complexos cambios no metabolismo que van producir:
• Interrupción do crecemento dos ósos longos, sendo algo máis baixos que un polo sen castrar, tendo desta forma un aspecto máis redondeado.
• Incremento de peso, certo tempo despois de realizar a castración.
• Atrofia progresiva da crista, barbelas e orelliñas, tomando estes apéndices cor pálida, de aspecto rugoso e sen desenvolverse.
• Alongamento da plumaxe, tornándose máis sedosa, brillante e espectacular.
• Aspecto aguileño da cabeza ó estar sen crista nin barbelas, e coas plumas do pescozo máis longas.
• Supresión do canto, chegando soamente a emitir algún son saínte da gorxa similar en ocasións ó cacarexo das galiñas.
• Desaparición da agresividade, polo que non haberá pelexas entre eles (aínda que poida existir algunha liorta, será de escasa importancia). Tamén desaparece o fervor sexual e o interese polas galiñas.
• O cambio máis importante para nós é a infiltración graxa que se dá nas masas musculares. A enerxía que normalmente gastan en cortexar, pelexar e protexer o seu territorio vese grandemente diminuída coa castración, permitindo unha conversión alimenticia máis eficiente cara ó crecemento, acumulación de graxa e incremento da calidade da carne, é dicir, infíltrase na carne a cantidade de graxa ideal para facer esta máis tenra, e de moito mellor sabor que a dun galo sen castrar da mesma idade.
• En liñas xerais, os capóns adquiren características intermedias entre os galos e as galiñas.
A principal vantaxe é que se simplifica a intervención, reducindo así as feridas, riscos, tempo empregado e o stress da ave. O principal inconveniente é a maior porcentaxe de rexeneración testicular, debida á maior inexactitude e dificultade na extracción do segundo testículo.
O problema da rexeneración testicular:
Ás dúas semanas aproximadamente, de ter feito a castración e con todas as feridas cicatrizadas, queda, como único sinal da intervención, o fío da sutura feita na pel, ademais da falta de crista e barbelas. As plumas arrincadas na zona de intervención, volven a repoñerse pouco a pouco. As aves castradas comezarán a presentar unha cor de cara pálida; a base da crista e das barbelas, xa recortadas e desprovistas de costras, irán tomando unha cor rosa clara.
Aproximadamente un mes despois da castración poderá empezar a comprobarse a efectividade da intervención. Pode ocorrer que, nunha certa porcentaxe dos polos capados, estes non presenten o aspecto antes descrito senón que, contrariamente ós demais, recuperen a cor vermella na crista e barbelas, e incluso co tempo estes capóns poden cantar. Isto significa que está acontecendo a rexeneración dun ou de ambos testículos.
Este fenómeno, que se produce sempre (dentro dunhas porcentaxes) e co que hai que contar, calquera que sexa o método de castración, pode ter distintas orixes:
• Unha incorrecta intervención debido á mala visibilidade do campo operatorio, insuficiente xaxún, exceso de velocidade de castración, hemorraxia profusa, castración incompleta, etc.
• Instrumental cirúrxico de castración. En función do tipo de pinza e do polipotomo que se empregue, a castración orixina diversos niveis de rexeneración.
• As deshidratacións preoperatorias provocan unha deshidratación dos testículos, dificultando a súa extirpación.
• A raza ou estirpe. As razas lixeiras rexeneran con menos frecuencia que as pesadas, debido á súa maior madurez sexual.
• A castración de ambos testículos polo mesmo lado aumenta a porcentaxe de rexenerados.
• A época do ano. Os polos castrados en inverno e primavera rexeneran máis, debido á influencia do fotoperíodo (maior ou menor cantidade de horas de luz solar que percibe a glándula pituitaria do animal).
• Outros factores
Efectos da castración:
A anulación da actividade hormonal que se produce ó extirpar os testículos provoca uns complexos cambios no metabolismo que van producir:
• Interrupción do crecemento dos ósos longos, sendo algo máis baixos que un polo sen castrar, tendo desta forma un aspecto máis redondeado.
• Incremento de peso, certo tempo despois de realizar a castración.
• Atrofia progresiva da crista, barbelas e orelliñas, tomando estes apéndices cor pálida, de aspecto rugoso e sen desenvolverse.
• Alongamento da plumaxe, tornándose máis sedosa, brillante e espectacular.
• Aspecto aguileño da cabeza ó estar sen crista nin barbelas, e coas plumas do pescozo máis longas.
• Supresión do canto, chegando soamente a emitir algún son saínte da gorxa similar en ocasións ó cacarexo das galiñas.
• Desaparición da agresividade, polo que non haberá pelexas entre eles (aínda que poida existir algunha liorta, será de escasa importancia). Tamén desaparece o fervor sexual e o interese polas galiñas.
• O cambio máis importante para nós é a infiltración graxa que se dá nas masas musculares. A enerxía que normalmente gastan en cortexar, pelexar e protexer o seu territorio vese grandemente diminuída coa castración, permitindo unha conversión alimenticia máis eficiente cara ó crecemento, acumulación de graxa e incremento da calidade da carne, é dicir, infíltrase na carne a cantidade de graxa ideal para facer esta máis tenra, e de moito mellor sabor que a dun galo sen castrar da mesma idade.
• En liñas xerais, os capóns adquiren características intermedias entre os galos e as galiñas.
Ás dúas semanas aproximadamente, de ter feito a castración e con todas as feridas cicatrizadas, queda, como único sinal da intervención, o fío da sutura feita na pel, ademais da falta de crista e barbelas. As plumas arrincadas na zona de intervención, volven a repoñerse pouco a pouco. As aves castradas comezarán a presentar unha cor de cara pálida; a base da crista e das barbelas, xa recortadas e desprovistas de costras, irán tomando unha cor rosa clara.
Aproximadamente un mes despois da castración poderá empezar a comprobarse a efectividade da intervención. Pode ocorrer que, nunha certa porcentaxe dos polos capados, estes non presenten o aspecto antes descrito senón que, contrariamente ós demais, recuperen a cor vermella na crista e barbelas, e incluso co tempo estes capóns poden cantar. Isto significa que está acontecendo a rexeneración dun ou de ambos testículos.
Este fenómeno, que se produce sempre (dentro dunhas porcentaxes) e co que hai que contar, calquera que sexa o método de castración, pode ter distintas orixes:
• Unha incorrecta intervención debido á mala visibilidade do campo operatorio, insuficiente xaxún, exceso de velocidade de castración, hemorraxia profusa, castración incompleta, etc.
• Instrumental cirúrxico de castración. En función do tipo de pinza e do polipotomo que se empregue, a castración orixina diversos niveis de rexeneración.
• As deshidratacións preoperatorias provocan unha deshidratación dos testículos, dificultando a súa extirpación.
• A raza ou estirpe. As razas lixeiras rexeneran con menos frecuencia que as pesadas, debido á súa maior madurez sexual.
• A castración de ambos testículos polo mesmo lado aumenta a porcentaxe de rexenerados.
• A época do ano. Os polos castrados en inverno e primavera rexeneran máis, debido á influencia do fotoperíodo (maior ou menor cantidade de horas de luz solar que percibe a glándula pituitaria do animal).
• Outros factores
Efectos da castración:
A anulación da actividade hormonal que se produce ó extirpar os testículos provoca uns complexos cambios no metabolismo que van producir:
• Interrupción do crecemento dos ósos longos, sendo algo máis baixos que un polo sen castrar, tendo desta forma un aspecto máis redondeado.
• Incremento de peso, certo tempo despois de realizar a castración.
• Atrofia progresiva da crista, barbelas e orelliñas, tomando estes apéndices cor pálida, de aspecto rugoso e sen desenvolverse.
• Alongamento da plumaxe, tornándose máis sedosa, brillante e espectacular.
• Aspecto aguileño da cabeza ó estar sen crista nin barbelas, e coas plumas do pescozo máis longas.
• Supresión do canto, chegando soamente a emitir algún son saínte da gorxa similar en ocasións ó cacarexo das galiñas.
• Desaparición da agresividade, polo que non haberá pelexas entre eles (aínda que poida existir algunha liorta, será de escasa importancia). Tamén desaparece o fervor sexual e o interese polas galiñas.
• O cambio máis importante para nós é a infiltración graxa que se dá nas masas musculares. A enerxía que normalmente gastan en cortexar, pelexar e protexer o seu territorio vese grandemente diminuída coa castración, permitindo unha conversión alimenticia máis eficiente cara ó crecemento, acumulación de graxa e incremento da calidade da carne, é dicir, infíltrase na carne a cantidade de graxa ideal para facer esta máis tenra, e de moito mellor sabor que a dun galo sen castrar da mesma idade.
• En liñas xerais, os capóns adquiren características intermedias entre os galos e as galiñas.
A anulación da actividade hormonal que se produce ó extirpar os testículos provoca uns complexos cambios no metabolismo que van producir:
• Interrupción do crecemento dos ósos longos, sendo algo máis baixos que un polo sen castrar, tendo desta forma un aspecto máis redondeado.
• Incremento de peso, certo tempo despois de realizar a castración.
• Atrofia progresiva da crista, barbelas e orelliñas, tomando estes apéndices cor pálida, de aspecto rugoso e sen desenvolverse.
• Alongamento da plumaxe, tornándose máis sedosa, brillante e espectacular.
• Aspecto aguileño da cabeza ó estar sen crista nin barbelas, e coas plumas do pescozo máis longas.
• Supresión do canto, chegando soamente a emitir algún son saínte da gorxa similar en ocasións ó cacarexo das galiñas.
• Desaparición da agresividade, polo que non haberá pelexas entre eles (aínda que poida existir algunha liorta, será de escasa importancia). Tamén desaparece o fervor sexual e o interese polas galiñas.
• O cambio máis importante para nós é a infiltración graxa que se dá nas masas musculares. A enerxía que normalmente gastan en cortexar, pelexar e protexer o seu territorio vese grandemente diminuída coa castración, permitindo unha conversión alimenticia máis eficiente cara ó crecemento, acumulación de graxa e incremento da calidade da carne, é dicir, infíltrase na carne a cantidade de graxa ideal para facer esta máis tenra, e de moito mellor sabor que a dun galo sen castrar da mesma idade.
• En liñas xerais, os capóns adquiren características intermedias entre os galos e as galiñas.
ENFERMIDADES E INCIDENCIAS POSTOPERATORIAS
Moitas das enfermidades que poden afectar ó capón son as mesmas que afectan a polos e galiñas comerciais. Algunhas que poden ter a súa orixe no proceso de castración son:
• Enfisema subcutáneo
• Hernia intercostal
• Rotura de costelas
• Complicacións sépticas
• Coxeiras
• Mortes súbitas
Pode haber moitas máis, pero estas son as máis frecuentes.
• ENFISEMA SUBCUTÁNEO
En dous días pode estar pechada a ferida externa (a da pel) pero ata pasar unha semana non estará a interior (a das costelas), polo que se a ferida interna non quedou ben pechada pode saír aire dos sacos aéreos, pero, como xa está pechada a ferida externa, fórmase unha bolsa de aire por debaixo da pel, que se chama enfisema subcutáneo. Para evitar a morte do animal, practicarase un corte na pel en forma de ollal (de 2-3 cm.) que permita a saída do aire, e, a continuación, aplicámoslle iodo. Non serve de nada pinchar cunha agulla a bolsa de aire porque o orificio péchase ós poucos minutos.
• HERNIA INTERCOSTAL
Pode aparecer en moi raras ocasións, cando a sutura das costelas non se fixo ben e esta abriuse, saíndo unha pequena parte do intestino. Tarda en cicatrizar moito tempo, e pode chegar a provocar a morte do animal. Ás veces pode saír o intestino e non o vemos porque xa pechou a ferida externa. Soluciónase reintroducindo no abdome esa porción de intestino e cosendo ben a zona. Para evitar unha peritonite séptica, aplicaremos un antibiótico de longa duración vía intramuscular.
• ROTURA DE COSTELAS
Pode suceder en polos grandes, de máis de 1,5 kg. Non é problema importante, pero pódese cravar o bordo da costela nalgún órgano. Para evitar isto, en caso de rotura deben coserse ambos os dous fragmentos �cando se trata dunha rotura simple- á costela precedente ou á posterior. No caso de fracturas múltiples, na que quedan anacos soltos, estes deberán extraerse.
• COMPLICACIÓNS SÉPTICAS
Son as responsables da maior parte das baixas postoperatorias. Aínda que se aplica un tratamento antibiótico previo e posterior á castración, a presencia dunha infección subclínica nas aves (infección latente, non patente) pode exacerbarse polo stress que supón a castración, xa que este tratamento serve para previr a aparición de infeccións que poidan aparecer no transcurso da intervención, e non para curar enfermidades que xa padeceran as aves.
Tamén unhas malas condicións de manexo posteriores a esta poden traer consecuencias nefastas para unhas aves que sufriron tan importante operación cirúrxica.
Algunha destas enfermidades son:
• COLIBACILOSE:
Producida pola Escherichia coli . Adoita presentarse naqueles lotes onde xa estaba instaurada a enfermidade, e se exacerba polo stress operatorio.
Os síntomas máis claros desta enfermidade son que as aves están deitadas, falta de apetito, diarrea e morte.
O diagnóstico faise polo cadro de lesións, aínda que o máis efectivo é mandar algún ave con síntomas ó laboratorio.
O tratamento desta enfermidade consistirá na administración de antibióticos de amplo espectro, para o que se terá feito o correspondente antibiograma. Hai que ter en conta que o E. Coli é resistente á maioría destes antibióticos: cloranfenicol, tetraciclina , etc..
As medidas profilácticas consistirán en revisar as condicións nas que se realizan as crianzas, incluíndo os programas sanitarios e de manexo.
• C.R.D. (complexo respiratorio aviar):
Enfermidade producida polo Mycoplasma gallisepticum . Preséntase nas aves que sofren un mal manexo posterior á castración, sobre todo no que respecta á ventilación e á cama.
Os síntomas propios desta enfermidade son boqueo e estertores ó respirar, ademais de presentarse unha diarrea verdosa, aínda que pode variar segundo os axentes bacterianos que acompañen ó micoplasma, normalmente E. coli .
A súa detección é sinxela, facendo uso do diagnóstico serolóxico rápido.
O tratamento consiste en administrar, intramuscular ou oralmente, tilosina ou lincomicina ; ademais de corrixir as causas de aparición da enfermidade: escaseza de ventilación, cama en mal estado,…
• ESTAFILOCOCIAS:
O Staphylococcus aureus é o responsable desta enfermidade. Esta bacteria está presente en todos os lugares onde a asepsia brilla pola súa ausencia. Tamén se pode atopar na pel do persoal de crianza, dos castradores ou das propias aves.
Ó practicar a intervención cirúrxica, así como ó efectuar o corte de crista e barbelas, dáse facilmente paso a este microorganismo, que rapidamente invade todo o organismo, especialmente sacos aéreos e articulacións.
A incidencia desta enfermidade é maior naquelas castracións onde non se practica a sutura de costelas e pel.
Os síntomas consisten en coxeiras, diarreas verdes e unha alta mortaldade (ata o 30% de baixas).
O tratamento consiste en dar antibióticos, sobre todo do grupo dos macrólidos , como a espiramicina e a tilosina .
• COXEIRAS
No noso caso adoita presentarse polo tipo de alimentación ou por unha elevada densidade de animais.
Se lle damos ó capón moita comida, este pode engordar demasiado rápido. Aumenta músculo, pero os ósos non crecen á mesma velocidade, co que estes non soportan o peso do animal, caendo a ave ou producíndose coxeiras. Os problemas óseos son debido ás veces a desequilibrios minerais, xa que a ausencia de cantidades suficientes destes na dieta, tamén pode producir falta de desenvolvemento do esqueleto.
A elevada densidade de animais impide un maior exercicio das aves. É importantísimo que os capóns fagan moito exercicio durante a crianza.
A solución adoita ser proporcionar unha dieta de pouca enerxía (cereais con moito salvado) ou aplicando unha restrición de alimento. Tamén pode ser conveniente, como medida rápida, a administración dun complexo vitamínico mineral na auga de bebida, ó mesmo tempo que se diminúe a densidade de animais, ademais de colocar os comedeiros máis lonxe para que as aves teñan que camiñar.
De calquera xeito, non debemos descartar outras causas, de orixe vírico ou bacteriano, que poidan ocasionar coxeiras, como a micoplasmose, estafilococias ou artrite vírica.
• MORTES SÚBITAS
Aínda que pode ter distintas orixes, preséntase en aves cando sofren stress . No noso caso, debido ó nerviosismo anterior á castración, pódese producir unha parada cardíaca e a morte do animal. Efectivamente, pode acontecer que aves sometidas a un xaxún, ó seren suxeitadas ou inmobilizadas para a súa castración, sufran un esvaecemento �un fallo cardíaco- que, ocasionalmente, termine coa morte do animal.
A morte súbita tamén se pode dar en capóns, sobre todo os de maior tamaño, inxiren moito alimento en pouco tempo nos días seguintes á castración. Isto é debido ó xaxún de 2-3 días que sufriron, o que fai que inxiran a comida con inusitada avidez. Así, o animal que morre deste xeito adoita presentar un bo estado de carnes.
Non existe tratamento. Algúns indican que parte destas baixas poden evitarse practicando unha restrición de alimento ou engadindo pequenas pedras, area,… para facilitar a dixestión. Como o Capón de Vilalba é unha raza semipesada, este problema non se acostuma a dar.
Como conclusión podemos dicir que a cría de capóns é unha actividade que, dende o punto de vista veterinario, non adoita dar problemas significativos. Iso si, o manexo e coidado dos animais debe ser bo, coidando aspectos como a alimentación equilibrada, que teñan acceso ós pastos, lugares para protexerse do frío ou calor, limpeza e desinfección das camas… Facendo ben as cousas, a intervención do veterinario limítase ós consellos de cría, non sendo necesario ningún tipo de tratamento farmacolóxico.